HEBRON (JALIL) - TAFALLA

Israelek okupatua 1967tik.

Zisjordaniako bigarren hiririk handiena da eta bertan 238.308 palestinar eta auzo zaharrean kontzentratutako 850 kolono judu inguru bizi dira. Hiria bi sektoretan banatuta dago Osloko akordioen ondotik: H1, Palestinako Aginte Nazionalak kontrolatua (udal lurraldearen % 80), eta H2 (hiriaren % 20), Israelek administratua.

Eremu honetako populazio palestinarra izugarri jaitsi da Israelek ezarritako segurtasun neurriak direla eta; etxeratze agindu sarri eta luzeak, joan-etorrien murrizketa zorrotzak, kolonietatik gertu diren palestinarren dendak ixtea eta kolonoen jazarpena. H2 eremuko denda arabiarren ia erdiak (1.829) itxi dituzte 1994tik. Palestinako biztanleek debekatuta dute Al-Shuhada kalea erabiltzea, Israelen okupazioaren aurretik hiriko merkataritza guneetako bat izan zen kale hori. Kolono juduek, aldiz, kale guztietara sartzeko aukera dute. Bertako palestinarrek 1.014 etxebizitza utzi dituzte Israelgo armadako soldaduek bereizi gabeko tiroak sarritan bota eta horrek heriotza ugari eragiten dituelako.

Israelgo koloniak

Hebron haren hiri barruan hebrear koloniak edo kokalekuak dituen hiri palestinar bakarra da. 1967an Zisjordania okupatu ondoren Israelgo koloniak sortzea doktrina teologikoek sustatu zuten.

NBEren txostenaren arabera, Hebronen 850 kolono inguru bizi dira, sei eraikin talde txikitan banatuta: Beit Hadassah, 1979an sortua; Beit Romano, 1982an; Tel Rumeida, 1984an. Avraham Avinu, Beit al Rajabi, non Abrahamen hilobia dagoela uste den, baita Adan eta Evarena ere.

Gainera, Beit HaShalom nabarmentzen da; lau solairuko eraikin bat, zeinetan 25 familia inguru bizi diren, Kiryat Arba eta Patriarken Hilobiaren arteko bidean kokatua.

Urrutixeago dago Kiryat Arba kolonia, 1968an sortua, hirigunetik 1.200 metrora. Guztira 8.000 kolono inguru bizi dira bertan eta kolonoentzako errepide esklusiboak ditu. Oso militarizatua dago.

Nazioarteko zuzenbidearen eta Genevako Laugarren Konbentzioaren arabera kolonia hauek guztiak legez kontrakoak dira. Are gehiago, nazioarteko komunitatean adostasuna dago Hebrongo eta Zisjordaniako kolonia israeldarren legez kanpoko izaeraren inguruan.

2019ko abenduan, Israelgo gobernuak iragarri zuen kolonia berri bat sortu zuela Hebrongo Hiri Zaharreko merkatu zaharrean, Ibrahim Meskitaren ondoan. Donald Trump AEBko presidenteak Zisjordaniako asentamendu israeldarrak legez kanpokotzat jotzeari utzi ziola iragarri eta egun gutxira egin zuten iragarpena. Modu horretan, Trumpek hautsi egin zuen 1967tik AEBk eta nazioarteko gainerako herrialdeek izandako politika.

Hebrongo landa-eremuko koloniak

16 kolonia daude Har Hebron Eskualdeko Kontseiluaren jurisdikziopean, Hebron hegoaldeko eta mendebaldeko muinoetan, gehiengoa Israelek baimendu gabekoak. Horien artean daude: Beit Yatir, Carmel, Maon, Adora, Beit Hagai, Eshkolot, Livne (Shani), Ma 'ale Hever, Negohot, Otniel, Sansana, Shima, Susya, Telem, Teneh, Omarim.

Bestalde, hedatzen ari diren postu aurreratuak daude. Egitura txikiagoak dituzte, gehienetan karpak edo karabanak, eta lege onarpen ahulagoa dute: Avigayil, Asael, Mitzpe Eshtemoa, Mitzpe Yair. Israelek “baimendu gabeko” gisa sailkatzen ditu. 2025 urtearen hasieratik postu aurreratu berriak ezarri dira Hebrongo gobernazioan (guztira 12, Hebron hirian dagoen baten bat sartuta).

Indarkeria Hebronen

2025ko azken hilabeteetan Hebron hirian eta bere gobernazioan goranzko tentsio-aldia bizitzen ari da:

1. Aldizkako indarkeria: kolonoen erasoak, armadarekiko liskarrak eta zibilei (adingabeak barne) eragiten dieten tiroketak. Ekainaren 25ean kolono armatuek Kafr Malik herrixkari (Hebronetik gertu) eraso zioten, ibilgailuak eta etxebizitzak erre zituzten, eta hiru palestinar hil zituzten. Hilaren 29an 14 urteko haur bat tiroz hil zuten.

2. Operazio militar zabalak, etxebizitza eremuetan presentzia militarra dutenak. Hebrongo sarrerak ixtea eta sarekadak checkpointekin.

3. Atxiloketa masiboak. Dinamikak erakusten du % 30 igo direla soldaduek eta kolonoek egindako krimenak 2024arekin alderatuta.

Errefuxiatuen kanpamentuak

UNRWAk (NBEren Agentzia) kudeatutako bi errefuxiatu gune edo kanpamentu ditugu, eta bertan hezkuntza, oinarrizko osasuna eta laguntza humanitarioko programak eskaintzen ditu agentziak.

1. Al-Fawwar kanpamentua. Hebron hiritik 6 km hego-mendebaldera dago eta 1949an ezarri zen. 10.000 pertsona inguruko populazioa du. Kanpamentuak pilaketa, azpiegitura mugatua eta Israelgo armadak ezarritako mugimendu-murrizketak jasaten ditu. 100 pertsona atxilotu zituzten 2024ko abenduan, eta gehienak preso daude oraindik.

2. Al-Arroubeko kanpamentua Hebron eta Belen arteko errepidean dago. 1950ean ezarri zen. 12.000 biztanle inguru ditu. Ohiko arazoak: langabezia-tasa handia, Israelgo armadarekin maiz izaten diren liskarrak, batez ere kolono israeldarrek erabiltzen duten errepide batetik gertu dagoelako.

3. Al-Dhahiriyako kanpamentua (UNRWAk ez onartua), baina tokiko iturri batzuek Hebron hegoaldean dagoen eremu honetako errefuxiatuen kontzentrazioak aipatzen dituzte.